Waar leg jij de grens?

Genetische modificatie, dat is waar we het vanavond en tijdens dit festival over hebben. Het brengt een heleboel beloftes met zich mee; gewassen in schralere omstandigheden verbouwen zodat miljoenen mensen makkelijker toegang hebben tot voedsel, de oplossing voor ongeneeslijke ziekten, en bacteriën die CO₂ uit de lucht halen! Dat zijn stuk voor stuk fantastische vooruitzichten! Ik zeg gaan met die banaan! Een van de redenen dat ik optimistisch ben is omdat ik gewerkt heb met genetisch gemodificeerde cellen. Ze bijten niet, ze gedragen zich keurig en zijn helemaal niet zo eng als je misschien verwacht. Toegegeven, er zijn strenge regels met betrekking tot de veiligheid van GMO’s. En dat is hoe het hoort. Die regelgeving stelt ons in staat om fundamenteel en toegepast onderzoek te doen waardoor miljoenen levens verbeterd worden. Omdat we er verantwoordelijk mee omgaan, doet gene editing zoveel goeds. Om dat te blijven doen, moeten we met zijn allen bepalen wat verantwoordelijkheid is in deze context.

Ho eens even, niet zo snel! Beloftes moeten waargemaakt worden en het is niet allemaal rozengeur en maneschijn. Wat als er iets misgaat? Wat als menselijke eigenschappen verhandelbare producten worden? Heb je daar wel eens over nagedacht, Bas? Jazeker… best wel een tijdje. Want ik begrijp volledig dat genetische modificatie een enge, akelige kant heeft. Een deel daarvan is onbegrip, maar dat is niet alles. Knutselen aan ‘de mens’ of aan ons voedsel. Het idee dat wij niet moeten bepalen wat voor genen doorgegeven worden of dat wij genen niet zonder toestemming van komende generaties mogen veranderen. Dat is al eerder gedaan, wat zorgde voor een gitzwarte bladzijde in het boek van de mensheid en de wetenschap.

Vandaar dat het cruciaal is dat wij er vanavond en in de toekomst met elkaar over praten, om samen te bepalen wat we wel en niet goedkeuren. Dat we bewust zijn van de gevaren die GMO’s met zich mee brengen en tegelijkertijd zorgen dat de geweldige mogelijkheden gerealiseerd worden, zonder dat we er de negatieve gevolgen van ondervinden. Dat we overeenstemming hebben en zorgen bij elkaar wegnemen. Want genetische modificatie is een technologie die niet inherent goed of slecht is, maar een middel dat gebruikt kan worden voor beide. Laten we ervoor zorgen dat het gebruikt wordt om goed te doen.

Vandaar dat ik je vanavond de vraag stel: Waar ligt voor jou de grens? Wat moeten we als maatschappij wel en niet willen? Alles verbieden omdat de mens niet voor God mag spelen? Of omdat de toekomstige generaties geen toestemming kunnen geven? Hebben we een verplichting aan toekomstige Huntington’s-patiënten, om hen te genezen voordat ze ziek worden? Of is gene editing een volgende stap in de menselijke evolutie en moeten we dit in alle facetten omarmen?

Ik leg de grens na het genezen van ongeneeslijke, erfelijke, dodelijke ziekten. Daarbij is zo’n gewichtige ingreep gerechtvaardigd door het bijzonder grote leed dat de patiënten ervaren. Monogenetische ziektes komen daarvoor als eerste in aanmerking, ervan uitgaande dat die keuze altijd bij de ouders zal liggen. Want ik pretendeer niet de wijsheid te hebben om tegen iemand te zeggen welke keuze ze moeten maken op het moment dat ze te horen krijgen dat hun toekomstig kind de ziekte van Tay-Sachs heeft en nooit het achttiende levensjaar zal halen. De ouders moeten een mogelijkheid krijgen om een gezond kind te krijgen. Maar als we het hebben over chronische aandoeningen zoals blindheid of dwerggroei, zou ik een andere afweging maken, onder andere vanwege de implicaties van het ‘genezen’ daarvan.

Ik weet waar voor mij de grens ligt. Waar ligt die van jou? Ik zeg niet dat het makkelijk is, of dat het meteen duidelijk, maar ik zeg wel dat het essentieel is dat je dat van jezelf weet. Want als we als maatschappij deze krachtige technologie verkrijgen, hebben wij ook de grote verantwoordelijkheid om daar goed mee om te gaan.

Tekst: Bas Tuenter
Foto: Almicheal Fraay