InScience 2024: terugblik programma’s

Met het programma Een mooi gebaar keken we twee films van Anja Hiddinga over de Nederlandse dovengemeenschap. Tussendoor gaf Richard Cokart van het Nederlands Gebarencentrum een lezing gegeven over gebarentaal. De korte documentaires en de lezing zetten het publiek aan het denken. Wat is taal? En wat is normaal in onze samenleving? 

Gebarentaal wordt in Nederland pas erkend als officiële taal sinds 2021. Daarvoor was het gebruikelijk om op dovenscholen kinderen te leren spreken, zodat ze toegang konden krijgen tot de maatschappij. Uit het wetenschappelijk onderzoek van Ben Tervoort, aan het einde van de twintigste eeuw, bleek dat gebarentaal onder dove kinderen een geliefd en belangrijk communicatiemiddel is. Mensen communiceren niet enkel met hun stem: we gebruiken ook onze handen, lichaam en gezicht. Zo werd benadrukt dat feiten altijd gekleurd worden door onze ideologieën. 

Het blijft belangrijk om ons in te zetten tegen discriminatie en uitsluiting van de dovengemeenschap. Jonge activisten van Kitchen’s Light benadrukten bijvoorbeeld dat er zelden tolken aanwezig zijn in bioscopen, op festivals of TV. Ook is het lastiger om met het openbaar vervoer te reizen, of om een baan te vinden. Hoewel ze tegen allerlei muren oplopen, dromen ze van een inclusieve maatschappij: een waarbij gebarentaal door meer mensen begrepen wordt. 

Uiteindelijk is gebarentaal niet alleen wetenschappelijk en activistisch. Het is ook een kunstvorm waarmee doven en slechthorenden hun ervaringen in de wereld uit kunnen drukken. De films en deze lezing zijn een moment van herkenning voor doven en slechthorenden. Ze zijn ook een uitnodiging voor niet-doven om stil te staan bij de obstakels en mogelijkheden van gebarentaal. Iedereen kan bij deze films reflecteren over de grens tussen normaal en abnormaal. Ze laten zien dat we deze grens minder hard kunnen maken door een nieuw perspectief te kiezen, door vaker sprekers van gebarentaal op het podium te vragen.

Tekst: Heleen ter Horst

De sciencefiction-thriller Arrival neemt de kijker mee in een wereld waarin ruimteschepen neerdalen op twaalf verschillende plekken over de hele wereld. Elke regering stuit op een taalbarrière tussen aardbewoners en aliens. In de Verenigde Staten worden taalwetenschapper Louise Banks en wiskundige Ian Donnelly opgeroepen om de boodschap van deze onverwachte bezoekers te vertalen. Taal en wetenschap versmelten met elkaar, zodat er vragen ontstaan over hoe taal onze werkelijkheid beïnvloedt. 

De film weet journalistiek en media op een interessante manier te verwikkelen in het verhaal. We zien dat internationale betrekkingen vanuit een Noord-Amerikaans perspectief worden belicht. Het buitenlandbeleid van China en Rusland wordt getypeerd als vijandig, terwijl de Verenigde Staten zichzelf neerzetten als afwachtend en neutraal. Het leger wordt tegenover de wetenschap geplaatst, en binnen de wetenschap staat de discussie tussen alfa- en bèta-disciplines centraal.

Deze verschillende onderwerpen komen samen in de liefde tussen verschillende mensen, van de romance tussen twee wetenschappers en de liefde tussen moeder en dochter die hieruit voortvloeit. We worstelen ook met de keerzijde van liefde, die zich uit in afscheid en eenzaamheid. Het contrast tussen liefde en leegte verdwijnt zodra de verschillen tussen het verleden, heden en toekomst vervagen. 

De boodschap van de film is dat we op verschillende lagen in de samenleving moeten samenwerken. Wereldleiders kunnen de boodschap van de aliens ontcijferen door hun ondervindingen met elkaar te delen. Taal en wetenschap hebben elkaar nodig om nieuwe ontdekkingen te doen. Het vraagt moed om nieuwe ontdekkingen te doen. Misschien is het nog wel belangrijker om naar jouw gevoel te luisteren. Af en toe moeten we de wanhoop toelaten, zodat we minder te verliezen hebben. Kansen doen zich voor op de meest onverwachte momenten. Zou jij dezelfde keuzes maken in je leven als je de afloop al weet?

Tekst: Heleen ter Horst

Tijdens de opening van InVision vertelden gastsprekers David en Jessie Peterson hoe het was om de taal High Valyrian te creëren voor de serie Game of Thrones. Ze namen ons mee door het hele proces van de scripts voor het eerst lezen, deze vertalen, documenteren, opnemen en tot hoe het uiteindelijk in de serie gesproken wordt. Die avond gingen ze dieper in op het creëren van een taal tijdens hun Big Ideas-lezing. 

Na een korte pauze begon de masterclass van Martin Dohrn, een gelauwerd maker van natuurdocumentaires. Hij lichtte het proces toe van zijn film My garden of a thousand Bees, die vorig jaar op InScience 2023 door het publiek werd uitgeroepen tot beste wetenschapsfilm van het festival. Hij maakte de documentaire in coronatijd, toen hij thuis in quarantaine zat. “Het filmen van bijen bleek een uitdagende klus”, vertelde hij. “De bijen zagen me eerst als een bedreiging, waardoor er meer dan 100 uur film de prullenbak in kon.” Na drie maanden filmen kreeg hij meer vertrouwen van de bijen, waardoor hij dichterbij kon komen. Zo zijn er bijzondere beelden gefilmd die nog niet eerder waren vastgelegd, waardoor het een unieke documentaire werd. Het leuke aan de masterclass was de interactiviteit tussen het publiek en Martin. Alle vragen uit het publiek werden zeer gepassioneerd beantwoordt door Martin. Ook gaf hij tips voor de ideeën van de filmmakers in de zaal.

’s Middags gaf Wouter Sluis-Thiesscheffer, lector Media Design aan de HAN,  een workshop over AI en creativiteit en hoe deze elkaar kunnen versterken. De leidende vraag was: was is creativiteit? Samen met de bezoekers werd er gebrainstormd over nieuwe namen voor tv-series. Deze titels werden ingevoerd in ChatGPT, dat posters maakte voor deze zelfbedachte series. “Gebruik AI om je eigen creaitivteit te maximaliseren”, was de les die hij de deelnemers ter afsluiting meegaf. 

Tekst: Marleen van Heijningen

De vertoning van Het Klikomeisje bleek een aangrijpende en emotionele voorstelling die het publiek in de zaal geboeid hield. De documentaire gaat over een van de cold cases bij de Amsterdamse politie, die startte met de schokkende ontdekking van een vrouwenlichaam van 20 tot 25 jaar oud in een kliko met beton. In deze film zie je hoe de politie te werk gaat in combinatie met de nieuwste technieken uit de wetenschap. Forensisch inspecteur Carina van Leeuwen maakt erg veel indruk door haar passie. Zowel in de film als tijdens de Q&A bleek duidelijk hoeveel ze om haar werk en deze specifieke zaak geeft. 

Uit de film bleek hoe bijzonder de nieuwste forensische technieken zijn, zoals het isotopenonderzoek: door stukjes bot te onderzoeken ontdekten de rechercheurs dat de vrouw waarschijnlijk afkomstig was uit Italië. In combinatie met gegevens van Interpol kreeg het cold case onderzoek een belangrijke duw in de goede richting. De combinatie van muziek en beelden in de film was krachtig, waardoor je als kijker het mysterie in getrokken wordt. Bij momenten zorgde de documentaire zelfs voor kippenvel. Aan het einde werd verklapt dat er waarschijnlijk nog een vervolg komt op deze film, wat zeker een aanrader zal zijn!

De film Translating Ulysses werd ingeleid door programmamaker Kiki Kolman, die vertelde hoe deze film perfect binnen het thema taal past. Sinds 2012 probeert de Koerdische schrijver Kawa Nemir het boek Ulysses te vertalen in zijn moedertaal. Dit proces werd vastgelegd in deze licht chaotische documentaire, die desondanks een intrigerende kijkervaring is door de combinatie van monologen, stiltes en muziek. De film wist mensen te raken, zo bleek uit de reacties tijdens de vertoningen.

Tekst: Marleen van Heijningen