InScience 2024 geopend met een Brainlanding
In een tot de nok toe gevulde zaal werd InScience 2024 geopend met een gedicht van gebarentaal-performer Boaz Blume. Het kijken naar de expressieve opvoering gaf het publiek een gevoel voor deze visuele taal. Het is als een vreemde taal proberen te begrijpen. De letterlijke woorden kreeg het publiek niet mee in de serie gebaren, die redelijk willekeurig lijken, maar de manier waarop liet de emotionele lagen in het gedicht perfect zien.
Hierna was het tijd voor festivaldirecteur Daisy van der Zande en de Nijmeegse burgemeester Hubert Bruls om het festival te introduceren. Uit hun verhalen kwam duidelijk naar voren hoe uniek InScience, één van de grootste wetenschapsfilmfestivals van Europa, eigenlijk is. Er werd zelfs een optimistisch toekomstbeeld geschetst, waarin InScience de hele stad overneemt en films kan tonen op unieke, bijpassende locaties. Editie 2024 is nog niet begonnen en we kregen al zin in de volgende jaren…
Maar op een filmfestival over wetenschap moet de wetenschap zelf natuurlijk ook aan bod komen. Dat gebeurde op een zeer spectaculaire wijze. Films, en zeker de films die op InScience te zien zijn, doen van alles in de menselijke hersenen. Dat weten we allemaal natuurlijk wel, maar wat gebeurt er dan precies in die hersenen? Dit kon het publiek live aanschouwen tijdens de Brainlanding van vermaard hersenwetenschapper Peter Hagoort. Hagoort introduceerde zijn verhaal met beelden van de maanlanding uit 1969. Hij wilde maar zeggen: eigenlijk geldt hetzelfde voor de ontwikkelingen in de neurowetenschappen. Duizenden jaren lang wisten we niet wat er in de hersenen gebeurde. De enige mogelijkheid om dat te bestuderen was door het bekijken van het brein van overleden mensen. Met moderne technieken als PET en MRI kunnen we nu in een levend brein kijken. We kunnen gedetailleerd meten welke hersengebieden actief zijn, en waar verschillende soorten informatie worden verwerkt. Dit is misschien niet zo spectaculair als een maanlanding, maar wetenschappelijk gezien is het misschien wel een grotere stap vooruit.
Tijdens een live verbinding met het Donders instituut van de Radboud Universiteit kon het publiek dit live aanschouwen. Proefpersoon Diede werd in een MRI scanner gelegd die de verschillende hersengebieden zichtbaar maakte. Daarna volgde een serie van zeven fragmenten uit films die dit jaar op Inscience te zien zijn. Ook Diede kreeg deze fragmenten te zien, en terwijl zij keek, keek het publiek naar wat er in haar brein gebeurde. Heel goed te zien was het oplichten van de gebieden die verantwoordelijk zijn voor verwerking van visuele informatie, en ook auditieve informatie. Film is niet alleen beeld, ook gebieden worden geactiveerd die bijvoorbeeld verantwoordelijk zijn voor het integreren van verschillende informatiestromen, zodat er een bewuste ervaring ontstaat. Wij ervaren een film immers niet als een aparte beeld- en geluidsstroom: we ervaren het als een geheel, als een film. En hier konden we dat live zien gebeuren.
Er zijn wel wat individuele verschillen tussen mensen, maar grosso modo zullen, bij dezelfde ‘stimuli’, dezelfde hersengebieden geactiveerd worden. Oftewel, wat we zagen gebeuren in Diede’s brein gebeurde op hetzelfde moment ook in het brein van het publiek. De Brainlanding bood een uniek inkijkje in wat nog niet zo lang geleden volstrekt onzichtbaar was.
Maar ook breinen kunnen niet zonder brandstof. Na dit live wetenschappelijk experiment werd het festival officieel geopend, en spoedde iedereen zich naar de borrel, vooruitkijkend naar het programma dat zich de komende dagen gaat ontvouwen.
Tekst: Lennart Quispel
Foto’s: Marcel Krijgsman