Ik zie, ik zie wat jij niet ziet

“Is er een relatie tussen speelsheid en de mogelijkheid voor wetenschap?”, vroeg Maarten Lamers, assistent-professor aan de Universiteit Leiden, na de vertoning van The Bit Player. Volgens Lamers is er een overeenkomst tussen een speelse geest en een academicus, hoewel hij er niet helemaal zijn vinger op kon leggen waarom dit soms het geval is. The Bit Player, een combinatie van een documentaire en een film, gaat over een belangrijke wetenschapper die toevallig ook een speelse geest en ongebonden nieuwsgierigheid had. Zijn naam is Claude Shannon. Shannons werk heeft de basis gelegd voor alle digitale communicatie. Het unieke aan deze documentaire is dat het naast de focus op het verklaren van Shannons revolutionaire ideeën over communicatie, ook een persoon toont die trots is op de vele apparaten die hij heeft gebouwd.

Het verrichten van wetenschap vereist grote focus en doorzettingsvermogen, en Shannon had dat: hij werkte tien jaar lang aan zijn ideeën tot laat in de nacht en in de weekenden. Maar Shannon had ook een persoonlijkheid die het leuk vond om dingen te bouwen voor het plezier, zonder een specifiek doel voor ogen te hebben. Maarten Lamers was het met het publiek eens dat er tegenwoordig niet genoeg ruimte is voor speelsheid door de focus op het leveren van wetenschappelijke resultaten: met de toenemende druk in de academische wereld neemt de speelsheid af. Maar hij benadrukte tegelijkertijd ook dat juist om deze reden verhalen over speelse academici vaker aan ons zouden moeten worden getoond.

“Zien bestaat niet, de manier waarop we zien en ontvangen is sterk gebaseerd op onze opleiding en wetenschappelijke achtergrond.” Na The Other Side of Mars was er een lezing tussen Martijn Stevens, geesteswetenschapper aan de Radboud Universiteit, en de filmmakers Maria Molina Peiró en Minna Långström. Wanneer we het hebben over de perceptie van de visuele informatie van beelden, is de overgang van een wetenschappelijk naar een filosofisch debat niet ver. Visuele beelden in fotografie worden vaak geassocieerd met objectiviteit, maar film en fotografie bevatten ook een fictief element. Zowel de fotograaf als de persoon die een afbeelding bekijkt, zijn beiden beïnvloed door hun subjectieve perceptie.

“Als je niet getraind bent om bepaalde afbeelden te bekijken, als je niet weet waar je naar kijkt, zul je het niet zien.”, vertelt Martijn Stevens. Wat we zien wordt beïnvloed door onze verwachtingen van hoe we denken dat het eruit zou moeten zien. Stevens benadrukt ook de kracht van afbeeldingen als een middel om informatie te verspreiden. Een afbeelding zegt meer dan duizend woorden, waardoor ze een belangrijk medium zijn voor wetenschappelijke communicatie naar het publiek, maar ook kwetsbaar voor verkeerde interpretatie en vervorming.

“Zien we een film als echt, alleen omdat we de beelden kunnen identificeren op het scherm of zien we alleen waar we voor zijn opgeleid?” “En waarom zijn foto’s, met name zulke kostbare van Mars, zo belangrijk?” Maria Molina Peiró en Minna Långström zijn het erover eens dat het publiceren van afbeeldingen van Mars en andere planeten een manier was voor instellingen zoals NASA om iets terug te geven aan het publiek. Hoe belangrijk het ook was om in 1969 op de maan te komen, het was net zo belangrijk om deze mijlpaal voor het publiek vast te leggen. En hoewel de publicatie van nieuwe planeetbeelden tegenwoordig niet zo baanbrekend is als de eerste maanfoto’s, zijn ze nog steeds belangrijk om ons inzicht te geven in het wetenschappelijk onderzoek van tegenwoordig.

Tekst: Julija Vaitonyte en Pia Czarnetzki
Foto: Almicheal Fraay en Christa van Vliet